Büyük binalarda içeriye soğuk/sıcak hava girişini engellemek için kullanıldığı gibi, alışveriş merkezi gibi yerlerde girişteki insan akışının homojen dağılmasını da sağlayan döner kapılar bilim dünyasında bir fenomene de isim vermiştir. Cezaevinden çıkan eski hükümlülerin bir süre sonra tekrar suç işleyerek hapse girmesi veya aileleri/arkadaşları tarafından rehabilitasyon merkezlerine yatırılan bağımlıların, psikolojik rahatsızlara sahip kişilerin dönüp dolaşıp tekrar rehabilitasyona girmesi döner kapı sendromunu açıklayan örneklerdendir.
Yapılan araştırmalara göre cezaevlerinden tahliye olan eski suçluların neredeyse üçte ikisi suç işleyerek tekrar hapishaneye dönmektedir.[1] Eski mahkûmların hapisten çıktıktan sonra hayata adapte olamamaları, toplumun gözündeki suçlu imajı yüzünden iş bulamamaları, sosyal gruplar hatta aileleri tarafından dışlanmaları gibi nedenlerle suç işlemeye yönlendirildikleri bilinen bir gerçektir. Eski mahkumların değişen dünyaya uyum sağlayabilmesi ve iş bulma sürecinin kolaylaştırılması için devlet tarafından rehabilitasyon ve topluma kazandırma çalışmaları yapılmalıdır.
Morani ve arkadaşları, 2011 yılında eski hükümlüler üzerinde yaptıkları bir araştırmada, eski hükümlülerin işsizlik ve maddi sıkıntılardan dolayı en temel ihtiyaçlarını (örneğin; yiyecek, giyecek, barınma, ulaşım vb.) karşılayamadıkları için yasadışı yollara dönebilmekten başka hiçbir seçenekleri olmadığını düşündüklerini aktarmıştır. [2]
On sekizinci yüzyılın sonları ve on dokuzuncu yüzyılda şizofreni hastalarının tedavi edilmesi için şehirden uzakta “tımarhane” adı verilen büyük sağlık merkezleri kurulmaya başlanmıştır. Hastaların toplumdan izole edilmesi amaçlanan bu yapılar, insan haklarına aykırı oldukları gerekçesiyle ve hastaların sağlığının bir süre sonra daha kötüye gittiğinin keşfedilmesiyle kapatılmıştır. Bazı hastaların taburcu olduktan kısa bir süre sonra tekrar hastaneye yatış yapmaları doktorların ilgisini çekmiş ve “döner kapı sendromu” adı verilen olgu ortaya çıkmıştır.[3]
Rehabilitasyondan çıktıktan kısa bir süre sonra tekrar hastaneye dönen hastaların profili incelendiğinde hastaların çoğunun eğitim seviyesi düşük, evsiz veya kötü şartlarda yalnız yaşayan, toplumsal desteği düşük kişiler olduğu görülmüştür. Bu gruba ait olan hastaların çoğunluğunun erkeklerden oluşması da bir başka ilginç sonuç.[4] Hapishaneden çıktıktan sonra tekrar suç işleyen eski mahkumlar ile rehabilitasyondan sonra tekrar hastaneye dönen insanların birçok ortak noktası mevcuttur. İki grupta sosyal hayata uyum sağlamakta zorlanmakta, iş bulma ve işe devam etme sürecinde zorluklar yaşayan, madde bağımlılığına yatkın kişilerden oluşmaktadır.
Devletlerin kaynaklarının doğru kullanılabilmesi, toplum sağlığının sürdürülebilmesi ve bu tarz dezavantajlı insanların topluma kazandırılabilmesi için işverenlere, toplum kuruluşlarına ve hükümetlere büyük önem düşmektedir. Döner kapı etkisi içinde sıkışıp kalmış bu insanların kısır döngülerinden bir an evvel kurtulmaları dileğiyle.
[1] Wormith, J.S., Althouse R., Simpson M., Reitzel L.R., Fagan T.J., and Morgan R.D. (2007). The rehabilitation and reintegration of offenders: The current landscape and some future directions for correctional psyhology. Criminal Justice and Behavior, 34 (7), 879-892.
[2] Morani, N.M., Wikoff, N., Linhorst, D.M., and Bratton, S. (2011). A description of the selfidentified needs, service expenditures and social outcomes of participants of a prisoner-reentry program, The Prison Journal, 91(3), 347-365.
[3] Aydın ve ark. (2014). Döner kapı olgusu: Toplum temelli ruh sağlığı hizmet modeline geçişin psikiyatri servisine yatış üzerine etkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi. 15:185-191.
[4] . Botha UA, Koen L, Joska JA, Parker JS, Horn N, Linda M, et al. The revolving door phenomenon in psychiatry: comparing low-frequency and highfrequency users of psychiatric inpatient services in a developing country. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol 2010; 45:461-468.
